Dit is de weergave van een inleiding door Wanda Dijkhorst (gehouden in de vergadering van de Adviesraad van Omduw op 11 mei 2022) over de praktijk van schuldhulpverlening en beschermingsbewind. Wanda heeft een opleiding als schuldhulpverlener gedaan, is een poos verbonden geweest aan SchuldHulpMaatje Utrecht en vervolgens als zzp’er aan de slag gegaan, onder de naam Passion for people. Ze houdt zich bezig met beschermingsbewind. De missie: een schuldenvrije toekomst voor iedereen. Ze kan als zzp’er een kleiner aantal cliënten van dienst zijn en hun daardoor meer individuele aandacht geven: ze begeleidt ongeveer 60 mensen; dat is elders vaak veel meer.

Wanda bouwt haar verhaal op in drie delen:

1. Wanneer verwijs je door naar professionele hulpverlening?
2. Hoe verloopt het proces?
3. Wat zijn de verschillende partijen die bij schuldhulpverlening betrokken zijn?

Ad 1. In crisissituaties moet worden doorverwezen naar de professionele schuldhulpverlening. Alleen een schuldhulpverlener kan naar de rechtbank stappen. Dreiging van huisuitzetting is zo’n situatie. Afsluiten van gas en elektra ook. Dat kan alleen met een gedateerde brief van een deurwaarder. Meestal wordt na crisisinterventie gepleit voor een moratorium van 6 maanden. Een andere crisissituatie is als er sprake is van problematische schulden. Als zoiets zich aandient, begint Wanda altijd met complimenten dat ze het lef hebben gehad om aan te kloppen. Meestal hebben mensen al veel geprobeerd. Voorwaarden van woningbouwcorporaties zijn vaak: de helft van het verschuldigde bedrag betalen, een afspraak maken over de andere helft, en toekomstige rekeningen betalen.

Tot voor kort waren er veel beperkingen, maar een nieuwe wet geeft meer mogelijkheden voor vroegsignalering. Woningbouwcorporaties en nutsbedrijven mogen nu eerder hulpverleners inschakelen.

Ad 2. Het proces is ingewikkeld. Complicerend is vaak dat het niet alleen om geld gaat, maar dat er een kluwen van problemen aan de orde is. Het is belangrijk om te onthouden dat bij crisis of problematische schulden de enige weg de professionele schuldhulpverlening is, via de gemeente. In principe start dan eerst het minnelijk traject. De cliënt moet zich dan 36 maanden maximaal inzetten om zoveel mogelijk af te lossen. Daarna is hij/zij schuldenvrij. Alle schuldeisers moeten dan wel akkoord gaan met die regeling. Zo niet, dan volgt het traject van de WSNP (Wet Schuldsanering Natuurlijk Personen), waarbij de rechter de regeling afdwingt (ook 3 jaar).

Bij het berekenen van de aflossingscapaciteit geldt een beslagvrije voet (BVV). Mensen mogen minimaal 90% van het sociaal minimum als inkomen houden (met soms nog een kopje er op), de rest is voor aflossen schulden.  Bij het berekenen van de BVV moet afgegaan worden op de informatie van de cliënt. Maar tegenwoordig mogen er ook meer koppelingen van bestanden van UWV, GBA, e.d. gemaakt worden. Cadeautjes, fondsen, giften, boodschappen, etc. moeten allemaal naar de schuldeisers. Het heeft dus niet zoveel zin om iemand in een minnelijk traject of WSNP geld te geven. Een pak luiers of iets dergelijks zonder te melden is een betere manier.

De schuldeisers die terugkeren na het minnelijk traject of de WSNP zijn het CJIB (Centraal Justitieel Incasso Bureau) en DUO (studiefinanciering). Bij DUO moet de aflossing van de studieschuld doorgaan na de schuldsaneringsperiode. Bij CJIB worden strafrechtschulden nooit kwijtgescholden. Voor andere schulden (boetes) kunnen regelingen worden getroffen. De nazorg in de schuldhulpverlening duurt 1 jaar.

Ad 3. Er zijn 2 vormen van bewindvoering: WSNP-bewind (Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen) en Beschermingsbewind. Alle twee worden uitgevoerd door een professional die zich ‘bewindvoerder’ noemt. De WSNP-bewindvoerder ziet er op toe dat de cliënt zijn verplichtingen nakomt en is verantwoording verschuldigd aan de rechter-commissaris. De beschermingsbewindvoerder beheert de boedel die volledig bij de cliënt blijft. De cliënt is niet in staat om de eigen financiën te regelen. De beschermingsbewindvoerder is verantwoording verschuldigd aan de kantonrechter.

Beschermingsbewind gaat over personen en over zorg die nodig is als cliënten het zelf niet aankunnen. Eigenlijk houd je dat het liefst in de familie. Het is een vrije keuze van de cliënt; hij/zij mag er mee ophouden. Wanda gaat in haar taak als beschermingsbewindvoerder altijd uit van niet-oordelen. Ook als je verslaafd bent, of als je keer op keer in de fout gaat, je blijft welkom om hulp te krijgen. Bij Passion for people komt 98% schuldenvrij uit het traject.

Beschermingsbewind is een vrij beroep. Er zijn wel kwaliteitseisen en je wordt aangesteld door de rechtbank. Controle door de rechtbank is echter vaak slecht geweest, waardoor misstanden konden voortduren. Er is nu wat meer personeel beschikbaar voor controle.

Wanda maakt zich grote zorgen over de huidige situatie. Er komen in rap tempo steeds meer mensen met schulden bij. Dat komt onder meer door corona en door de oplopende inflatie en hoge energieprijzen. Er zijn nu naar schatting 1,2 miljoen mensen die in de problemen zitten of dreigen te komen. De verwachting is dat dit spoedig naar 5,4 – 5,8 miljoen zal gaan. Het is heel moeilijk om deze mensen nog uit de problemen te halen. Er zijn eenvoudig geen knoppen meer waaraan je kunt draaien. Veel mensen kunnen niet meer bezuinigen.